Η δύναμη των χρωμάτων
Ασκούν καταλυτική επιρροή στη διάθεσή
μας, συχνά με τρόπο ανεξήγητο. Οι ερευνητές προσπαθούν να δαμάσουν τη
δύναμη των χρωμάτων και ορισμένοι αναπτύσσουν θεραπείες που βασίζονται
σ’ αυτήν
Η ζωή μας είναι σαν ένα καλειδοσκόπιο γεμάτο εικόνες
και το χρώμα τους φαίνεται πως κρατά... όμηρο τα συναισθήματά μας,
επηρεάζοντας κατ’ επέκτασιν και τις πράξεις μας. Τα τελευταία χρόνια
πολλοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν τον μηχανισμό της
αντίληψης των χρωμάτων αλλά και της επίδρασής τους στην ανθρώπινη
ψυχολογία, όμως τα αναπάντητα ερωτήματα παραμένουν ακόμη πολλά. Αλλες
μελέτες πάλι έχουν ασχοληθεί με τη θεραπευτική δύναμη του «ουράνιου
τόξου», αναλύοντας τη χρωματολογία ή διερευνώντας την αποτελεσματικότητα
της φωτοθεραπείας. Τα χρώματα μας περιβάλλουν, υπό μορφή προϊόντων,
διαφημιστικών μηνυμάτων, αγαπημένων αντικειμένων ή ακόμη και εμπειριών –
ευχάριστων ή δυσάρεστων. Τη στιγμή που κάποια από αυτά μας «ρίχνουν»,
κάποια άλλα μπορούν αστραπιαία να κάνουν την καρδιά μας να χτυπά σαν
τρελή... Κάποιες από τις αντιδράσεις αυτές έχουν βιολογική βάση, άλλες
απορρέουν από προσωπικά βιώματα.
Φανταστείτε μια καθημερινότητα όπου η κούπα του καφέ σας δεν έχει χρώμα,
η πορτοκαλάδα είναι γκρίζα, ο ουρανός άχρωμος, τα ρούχα βαρετά και το
γύρω περιβάλλον απλά αδιάφορο. Φρίκη; Τώρα φανταστείτε ότι βρίσκεστε σε
ένα καταπράσινο λιβάδι γεμάτο ανθισμένα λουλούδια και πολύχρωμες
πεταλούδες που «χορεύουν» στον ρυθμό των χρωμάτων και των αρωμάτων.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο τα χρώματα μπορούν
να «παίξουν» με την ψυχολογία μας, να μας φτιάξουν ή να μας χαλάσουν τη
διάθεση αντίστοιχα.
Είναι όμως τα πράγματα τόσο απλά ή υπάρχει άραγε ένα πιο περίπλοκο
υπόβαθρο; Με βάση ποια κριτήρια βαπτίζουμε ένα χρώμα «αγαπημένο» και
γιατί όταν καλούμαστε να διαλέξουμε ένα αντικείμενο ανάμεσα σε πολλά
καταλήγουμε σε μια συγκεκριμένη χρωματική επιλογή; Αναζητώντας
απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά μιλήσαμε με την ψυχολόγο δρα Κάρεν Σλος από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϊ, που μαζί με τον καθηγητή Στίβεν Πάλμερ προσπάθησαν να εξηγήσουν τον μηχανισμό πίσω από τις χρωματικές μας προτιμήσεις.
«Οι χρωματικές μας προτιμήσεις φαίνεται πως ενθαρρύνουν τις
αποφάσεις μας. Ανεξαρτήτως χρώματος, τα ρούχα μας προσφέρουν ζεστασιά,
τα iPod παίζουν μουσική και τα αυτοκίνητα μας πηγαίνουν στον προορισμό
μας. Το ίδιο αντικείμενο μπορεί να παράγεται σε όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου, ωστόσο κάθε
φορά αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια προκειμένου να επιλέξουμε το τέλειο
για εμάς προσωπικά. Δεδομένου λοιπόν ότι τα χρώματα σημαίνουν τόσο
πολλά για τον καθέναν από εμάς, αποφασίσαμε να διερευνήσουμε το γιατί
μας αρέσουν συγκεκριμένα χρώματα αλλά και γιατί έχουμε χρωματικές
προτιμήσεις εξ αρχής» εξηγεί στο «Βήμα» η δρ Σλος.
Στερεότυπα και βιώματα
Βάσει των ευρημάτων των επιστημόνων, φάνηκε ότι τα προσωπικά
βιώματα του καθενός παίζουν καθοριστικό ρόλο ως προς την επιλογή ενός
χρώματος ή ενός αντικειμένου συγκεκριμένου χρώματος. Σημαντικό ρόλο
φάνηκε ακόμη να παίζει το τι αντιπροσωπεύει το κάθε χρώμα και με ποιες
έννοιες συνδέεται.
«Πιστεύουμε ότι γενικά ο κόσμος τείνει να προτιμά χρώματα, όπως για
παράδειγμα το γαλάζιο, που συνδέονται με θετικές έννοιες (π.χ. καθαρό
ουρανό, καθαρό νερό κ.ά.) και να απεχθάνεται χρώματα όπως το σκούρο
κίτρινο, που παραπέμπουν σε δυσάρεστα πράγματα (π.χ. εμετό). Φυσικά
υπάρχουν και δυσάρεστα πράγματα με γαλάζιο χρώμα και αντίστοιχα
ευχάριστα πράγματα με κίτρινο χρώμα. Στις μελέτες μας παρ' όλα αυτά
είδαμε ότι κατά 80% οι χρωματικές μας επιλογές σχετίζονται άμεσα με την
προτίμηση που έχουμε σε αντικείμενα και έννοιες των ίδιων χρωμάτων. Οι
συγκεκριμένες προτιμήσεις φάνηκε να καθοδηγούν τους εθελοντές ώστε να
προσεγγίζουν θετικά πράγματα και έννοιες (π.χ. ένα ώριμο φρούτο, τα μέλη
μιας ομάδας κοινωνικής δικτύωσης) και να αποφεύγουν τα αρνητικά (π.χ.
ένα σάπιο φρούτο, τα μέλη μιας ανταγωνιστικής ομάδας κοινωνικής
δικτύωσης)» αναφέρει συγκεκριμένα η ψυχολόγος.
Αλλα πειράματα που πραγματοποίησαν οι Αμερικανοί έδειξαν ότι οι
εμπειρίες (αρνητικές - θετικές) που έχει βιώσει κανείς και σχετίζονται
με χρωματιστά αντικείμενα ή έμβια όντα επηρεάζουν άμεσα τις χρωματικές
προτιμήσεις.
«Κατά τις δοκιμές μας είδαμε ότι οι χρωματικές προτιμήσεις μπορεί να
αλλάξουν, π.χ. βλέποντας μια ευχάριστη/δυσάρεστη φωτογραφία στην οποία
απεικονίζεται ένα χρωματιστό αντικείμενο. Για παράδειγμα, η θέα μιας
κατακόκκινης ζουμερής φράουλας ενισχύει την προτίμηση προς το κόκκινο
χρώμα, τη στιγμή που η θέα ενός αιμορραγικού τραύματος οδηγεί στην
απέχθεια του συγκεκριμένου χρώματος» αναφέρει η δρ Σλος.
Εγχρωμα «στρατόπεδα»
«Σε άλλο πείραμα που πραγματοποιήσαμε μεταξύ φοιτητών των
ανταγωνιστικών πανεπιστημίων της Καλιφόρνιας, του Μπέρκλεϊ (με λογότυπο
μπλε χρώματος) και του Στάνφορντ (με λογότυπο κόκκινου χρώματος), είδαμε
ότι οι νέοι έδειχναν μεγαλύτερη προτίμηση στο χρώμα του πανεπιστημίου
τους συγκριτικά με τους "αντιπάλους" τους. Μάλιστα, το πόσο τους άρεσε
το χρώμα του πανεπιστημίου τους φάνηκε να έχει άμεση σχέση με το πόσο
δήλωναν ότι αγαπούσαν τη σχολή τους. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι η
αντίδρασή μας απέναντι σε "χρωματικές" εμπειρίες μπορεί να οδηγήσει στην
αλλαγή των χρωματικών μας προτιμήσεων - γιατί είναι μάλλον απίθανο να
επιλέγει κανείς το ίδρυμα στο οποίο θα σπουδάσει βάσει του αγαπημένου
του χρώματος».
«Τέλος, βάσει πρόσφατων ευρημάτων μας, είδαμε πως οι πολιτικές
πεποιθήσεις μπορούν να επηρεάσουν την προτίμηση των ψηφοφόρων απέναντι
στο χρώμα που εκπροσωπεί το κόμμα τους. Την ημέρα των τελευταίων εκλογών
(6 Νοεμβρίου 2012) είδαμε ότι παρακολουθώντας τον χάρτη των ΗΠΑ να
χρωματίζεται με τα εκλογικά αποτελέσματα, οι Ρεπουμπλικανοί ψηφοφόροι
έδειχναν μεγαλύτερη προτίμηση στο κόκκινο χρώμα από ό,τι οι
Δημοκρατικοί, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο δεν παρατηρούνταν κατά τις
προηγούμενες ή τις επόμενες ημέρες της ψηφοφορίας» προσθέτει η ερευνήτρια.
Οι εμπειρίες «χρωματίζουν» τη ζωή